بی‌اعتمادی به اینترنت در بانکداری

تصور اولیه عمومی این است که خدمات اینترنتی بانک‌ها قطع شده است اما واقعیت چیز دیگری است. برای کالبد‌شکافی ماجرا بهتر است ابتدا به ابعاد فنی این سرویس بانکی نگاه کنیم. سحاب (سامانه حواله الکترونیک بین بانکی) سامانه‌ای است که به مشتریان بانک امکان می‌دهد با استفاده از کارت خود بتوانند به هر بانک دیگر عضو مرکز شتاب حواله کنند. استفاده از سحاب هم در شعبه و هم در خودپردازها و هم در اینترنت بانک میسر است. از زمان راه‌اندازی این سرویس تنها 9 بانک کشور امکان استفاده از این خدمت را روی وب سایت‌های خود فراهم کرده‌اند و بقیه بانک‌ها ترجیح داده‌اند روی اینترنت تنها خدمت محدودی مانند مشاهده 3گردش آخر حساب را ارائه کنند تا ریسک کمتری را تحمل نمایند. برخی بانک‌های خصوصی در میدان رقابت با بانک‌های دولتی سرویس‌های اینترنتی خود را فعال کرده‌اند.

اما فضای غالب در بانکداری الکترونیک ایران، راه‌اندازی دستگاه‌های خودپرداز و سامانه‌های فروش الکترونیک موسوم به POS است. نه تنها اعتمادی به اینترنت و تراکنش اینترنتی وجود ندارد بلکه حتی نظام بانکی کشور به تلفن همراه نیز اعتمادی ندارد لذا کمتر از 13 بانک سرویس موبایل بانکینگ ارائه می‌دهند. این در حالی است که امروزه بانکداری الکترونیک و بانکداری هوشمند و مجازی در دنیا بسیار مرسوم است و حتی تراکنش‌های بین‌المللی نیز از طریق سامانه‌های بانکی به راحتی و با امنیت کامل انجام می‌شود.

اینکه مسئولان بانک مرکزی ترجیح داده‌اند به خاطر جلوگیری از کلاهبرداری‌ها یا سوء استفاده‌های احتمالی مجرمان، امکان تراکنش را محدود کنند و اینگونه خدمات را تنها از طریق سامانه‌های بانکی مجاز اعلام کنند قابل درک است اما تجارت الکترونیک در شرایطی رشد می‌کند که طرفین تجارت و خرید و فروش بتوانند از ساده‌ترین روش‌ها تراکنش‌های خود را انجام دهند. بخشی از مشکل ایجاد شده به ضعف فرهنگ اینترنتی کاربران اینترنت در ایران برمی‌گردد که هنوز با گذشته 18 سال از ورود اینترنت به ایران، شیوه‌های حفظ امنیت خود در این محیط را فرانگرفته‌اند و بخش دیگری از مشکل به ضعف‌های مرتبط با استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی به ویژه در بخش بانکداری الکترونیک بر می‌گردد.

پروتکل‌ها و گواهینامه‌های امنیتی و رمزنگاری که بانک‌ها برای سرویس‌های اینترنتی خود استفاده می‌کنند عمدتا غربی هستند و در شرایط تحریم‌های تکنولوژیک ایران، امکان ادامه استفاده از این گواهینامه‌ها وجود ندارد. به همین دلیل حتی سرویس‌های ساده‌ای مانند ای‌میل نیز در ایران بدون رعایت پروتکل‌های امنیتی ارائه می‌شود و به‌عنوان مثال سامانه‌ ای‌میل ملی که اخیرا راه‌اندازی شده به صراحت از متقاضیان درخواست می‌کند که اخطارهای امنیتی مرورگرهای خود را نادیده بگیرند.بخش عمده‌ای از آسیب‌پذیری کاربران اینترنت در ایران و از جمله صاحبان حساب‌های بانکی در فضای اینترنت به این مسئله مربوط می‌شود. همانطور که در بخش تولید محتوای وب ضعف داریم و به همین علت مجبور شده‌ایم با سیاست پالایش، مانع دسترسی کاربران به محتوای خارجی شویم در بحث بانکداری الکترونیک نیز در نهایت ضعف‌های موجود را با ایجاد محدودیت برای کاربران و مشتریان بانکی جبران کرده‌ایم.