ایمان بیک- این سیستم که به صورت آنلاین کار می‌کرد، تا دهم ۱۰ خرداد ۱۳۹۱ برای ثبت درخواست‌ها باز ماند و دو هفته بعد از آن نیز فهرست پسوندهای درخواستی اعلام عمومی شد.نتایج به دست آمده جالب توجه بود. در مجموع ۱۱۵۵ شرکت در این فراخوان شرکت کرده و ۱۹۳۰ درخواست برای ۱۴۰۹ پسوند ارائه داده بودند. از مجموع ۱۹۳۰ درخواست، ۵۳ درصد پسوندهای عمومی (استاندارد)، ۳۴ درصد علایم تجاری (برند)، ۶ درصد پسوندهای غیر انگلیسی (IDN)، ۴ درصد پسوندهای مختص گروه یا اجتماع خاص (Community Based) و ۳ درصد هم مربوط به مناطق جغرافیایی و شهرها بود. در این میان تعداد زیادی درخواست پسوندهای عمومی انگلیسی نیز از کشورهای حاشیه خلیج فارس ارائه شد. در مجموع از کشورهای منطقه خاورمیانه ۶۲ درخواست ارسال شد که ۳۶ مورد مربوط به امارات، ۱۰ مورد ترکیه، ۵ مورد بحرین، ۵ مورد عربستان، ۳ مورد بحرین، ۲ مورد کویت و یک مورد مربوط به عراق است و در کمال تعجب، هیچ نامی از ایران در این میان به چشم نمی‌خورد. اما آنچه ماجرا را جالب‌تر کرد این بود که درخواست پسوندهایی مختص ایران از سوی یک شرکت ترک به ثبت رسیده بود. شرکت ترک AGIT علاوه بر نام‌های دامنه اسلامی .islam و .halal پسوندهای .shia، .PersianGulf و .Pars را درخواست کرده بود. همین نام‌ها حساسیت‌هایی را برانگیخت و گمانه زنی‌های متنوع را در رسانه های کشور ایجاد کرد.اما بررسی‌های فناوران نشان داد که این شرکت مالکیتی ایرانی دارد و اتفاقاً مشاور آن نیز یک ایرانی شناخته شده و فعال در زمینه امور مربوط به نام‌های دامنه است.گفت و گوی اختصاصی فناوران را با مهدی عباس نیا، مدیر عامل و شهرام ثبوتی پور مشاور شرکت AGIT بخوانید.
برای شروع بحث بد نیست در مورد سابقه خودتان و شرکت AGIT توضیح بدهید.
عباس نیا: شرکت Asia Green IT system یا AGIT شرکت جوانی است که از سه سال پیش تاسیس شده و شخصاً نیز نزدیک به 17 سال در زمینه فناوری اطلاعات و اتوماسیون صنعتی سابقه دارم.
به واسطه فرصتی که برای ادامه تحصیل در رشته MBA در کشور مالزی فراهم شد، علاقه‌مندی‌ام به ایجاد کسب و کاری با دامنه فعالیت بین‌المللی جلب شد که در نهایت با تاسیس شرکت AGIT در سال 2010 انجامید.
ایرانی‌ها در آن دوره معمولاً شرکت‌هایشان را در امارات ثبت می‌کردند. چه شد که شما به ترکیه رفتید؟
عباس نیا: من هم در زمانی که در ایران فعالیت می‌کردم در این زمینه تجربه داشتم و دیدم که سرمایه گذاران ایرانی که سرمایه‌هایشان را به امارات متحده عربی بردند، به واسطه هم‌سویی امارات با کشورهای غربی و تحریم‌ها، با مشکل مواجه شده‌اند. پیش بینی هم می‌شد که این تضییقات از سوی دولت امارات گسترده تر شود. بنابراین رفتیم به ترکیه که از نظر فرهنگی و سیاسی به ما نزدیک‌تر است. ما شرکت را به این دلیل در ترکیه ثبت کردیم که آزادانه تر در رابطه با کسب و کارمان فعالیت کنیم. هدف مان هم از ابتدا منطقه بود ولی بعد به این نتیجه رسیدیم که بعضی کارها باید در حوزه گسترده تری انجام شود.
AGIT در چه حوزه‌هایی فعالیت دارد؟
عباس نیا: با توجه به تجربه مان شرکت AGIT را در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و صنعت الکترونیک تعریف کردیم. حوزه های فعالیت شرکت هم بیشتر مشاوره، تهیه مدل کسب و کار، ارایه راهکارهای جامع و تهیه سیستم است. در زمینه دیتاسنتر هم فعالیت جدی داریم و شرکت ما راهکاری برای سرمایش مراکز داده با جریان طبیعی هوا دارد.
دفتر اصلی شرکت کجاست و در چه بازارهایی فعالیت بیشتری دارید؟
عباس نیا: دفتر اصلی شرکت در استانبول است. در این دو سال هم از بازارهای هدف اصلی، در کنار ترکیه، بازار کشورهای منطقه CIS را هم مدنظر داشته‌ایم و با شرکای ترک، پروژه‌هایی را هم در این کشورها انجام داده‌ایم.
یعنی شریک ترک دارید؟ به این ترتیب مالکیت شرکت ایرانی- ترکی است؟
عباس نیا: ما شرکای ترک هم داریم، ولی سرمایه گذاران و صاحبان شرکت همگی ایرانیان فعال در حوزه تجارت در ترکیه هستند. شرکت مالکیت اش صد درصد ایرانی است، ولی به منظور افزایش توان نفوذ در بازارهای مختلف از همکاری با شرکت‌های با سابقه و دارای دانش فنی ترک استقبال می‌کنیم. این‌ها جزو رموز و استانداردهای کسب و کار در جهان امروز است. در واقع ما تکنولوژی پارتنر و استراتژیک پارتنر داریم. این همکاری‌ها کمک کرده که در ترکیه سریع‌تر پذیرفته شویم. ما الآن 3 پارتنر خیلی قوی ترک داریم و به نظر ما این همکاری‌ها جزو قواعد کسب و کار است که اگر رعایت شود، در هر جایی جواب می‌دهد.
چه شد که به سرمایه گذاری در حوزه سایبر علاقه‌مند شدید؟
عباس نیا: از یک سال و نیم پیش که بازار را مطالعه می‌کردیم و فرصت‌های فضای مجازی را بررسی می‌کردیم، دیدیم که عمده کسب و کارها دارند روی این فضا توسعه پیدا می‌کنند. شرکت‌هایی در این فضا وجود داشت که بسیار موفق بودند. دنیا الآن دارد به این سمت می‌رود که دارایی‌ها دیگر روی کارخانه و زمین و ... نیست و فرصت‌های فضای مجازی در برند سازی و ایجاد ارزش افزوده بسیار رو به رشد و دارای توجیه بود. در همان زمان هم بود که به صورت کاملاً تصادفی با دکتر ثبوتی پور آشنا شدیم.
چه شد که علاقه‌مند شدید به سرمایه گذاری روی پسوندهای اینترنتی؟
عباس نیا: آیکن را از قبل می‌شناختیم و در ایران هم که بودم روی سرویس‌های وب و هاستینگ کار می‌کردیم. می‌دانستیم که آیکن ایجاد فرصت برای اعلام درخواست ثبت پسوندها را در برنامه دارد و شروع می‌کند. همان طور که گفتم در همان دوره‌ها هم با آقای ثبوتی پور آشنا شدیم و دیدیم در این زمینه فعال است. به این ترتیب بیزینس پلان با تجربیات ایشان برای ما جذاب شد و دیدیم که آینده خوبی برای این کسب و کار متصور است. ضمن اینکه تعلقات روحی و فرهنگی همه سهامداران شرکت هم با ورود به ثبت دامنه های ایرانی و فارسی همخوان بود و این می‌توانست فرصت خوبی باشد تا افسار این TLDها از اختیار یک ایرانی مسلمان خارج نشود. نگران این بودیم که مالزیایی‌ها و اعراب بیایند و سرمایه گذاری کنند که در آن صورت نمی‌توانستیم از نظر سرمایه رقابت کنیم و بازنده می‌شدیم . اما خدا کمک کرد که گویا در این دوره گویا خواب بودند. ما هم این ریسک را پذیرفتیم که بخشی از سرمایه‌مان را از دست بدهیم. ولی می‌دانستیم که اگر بشود و این نام‌های دامنه به نام ما ثبت شود، ایرانی‌ها فرمان کسب و کار در این حوزه‌ها را در آینده در اختیار خواهند داشت و کشورهای عربی و مسلمان و حتی آمریکایی و اروپایی دیگر نمی‌توانند وارد این بخش از بازار شوند. خوشبختانه در هیچ کدام از این پسوندها رقیب هم نداریم. البته خیلی زیاد دارند سعی می‌کنند نگذارند این اتفاق بیفتد. به ویژه عرب‌ها و ما منتظر اقدامات شدیدتر مثل اعلام شکایت هم از سوی آن‌ها خواهیم بود.
البته ما هم بیکار ننشستیم. خیلی سریع وارد کارزار شدیم و اقدامات مان را سامان دادیم. مثلاً از آقای دکتر ماهاتیر محمد در مورد پسوند .islam نامه حمایت (Supporting Letter) گرفتیم. ماهاتیر محمد شخصیت بسیار محبوب و محترمی هم در کشورهای اسلامی و هم در مجامع بین‌المللی است. اما در مورد .halal حاضر نشد نامه حمایت به ما بدهد. تصورش این بود که از مالزی کسی اقدام خواهد کرد. چون کلاً مالزی روی صنعت حلال سرمایه گذاری و برنامه ریزی خیلی مفصلی کرده و قصد دارد به قطب صنعت حلال دنیا تا سال 2020 میلادی تبدیل شود. حالا اگر ماهاتیر محمد بداند که از مالزی کسی برای این پسوند اقدام نکرده، قطعاً افسوس خواهد خورد. در برنامه ما هست که یک بار دیگر به او مراجعه کنیم؛ چون شاید در شرایط کنونی برای پسوند. Halal هم به ما supporting letter بدهد.
همین اتفاق در کشورهای عربی هم افتاده. مثلاً اماراتی‌ها بیشترین تعداد درخواست را در بین کشورهای منطقه داشته‌اند ولی در مواردی مثل .islam کوتاهی عجیبی کرده‌اند.
ثبوتی پور: البته درخواست‌هایی که از امارات ثبت شده عمدتاً از سوی خود اماراتی‌ها نیست. عمده درخواست‌ها مربوط به شرکت‌های غربی هستند که شرکت خود را در امارات ثبت کرده‌اند.
خب این که بدتر شد. یعنی بی توجهی کامل عرب‌ها.
عباس نیا: بله. کلاً گویا خواب بوده‌اند.
ثبوتی پور: درخواست‌هایی که از سوی اعراب ثبت شده هم عمدتاً برای برندهاست.
در مورد امارات که سرمایه گذاری زیادی در این حوزه می‌کند، این بی توجهی عجیب نیست؟
عباس نیا: این درخواست‌ها هم از شرکت‌های چند ملیتی ارایه شده که بازار و فرصت‌های آن را شناسایی می‌کنند. عرب‌ها معمولاً در حد کفیل این شرکت‌ها هستند و هیچ کاری نمی‌کنند. اکثریت این‌ها مدیریت شرکت‌ها را ندارند. بیشتر بخش دولتی عرب‌ها فعال است. به همین دلیل این‌ها به جمعیت مسلمانان و فرصت‌هایش بی توجه بوده‌اند. عرب‌ها بازنده اصلی در این جریان محسوب می‌شوند و حداقل تا 7-8 سال آینده که آیکن دوباره فراخوانی اعلام کند، هیچ بازار و فرصتی در حوزه پسوندهای اینترنتی نخواهند داشت.
از نظر فنی چه مراحلی برای ثبت درخواست‌ها طی شد؟
ثبوتی پور: آیکن در مراحل قبلی در سال‌های 2000 و 2003 به صورت محدود و در پاسخ به درخواست‌های مشخص فرایند ثبت اپلیکیشن را باز کرد.
مثلاً پسوند .ws آن موقع آمد؟
ثبوتی پور: نه، .ws اصلاً یک ccTLD و پسوند کشوری است. دوحرفی‌ها همه کشوری هستند، مثل .tv
پس چطور در موارد دیگری استفاده می‌شوند؟ مثلاً .ws به عنوان مخفف وب سایت استفاده می‌شود و .tv برای کانال‌های تلویزیونی؟
ثبوتی پور: بعضی از کشورها بازار بسیار محدودی دارند. مثلاً .tv پسوند اختصاصی جزایر توالوو (Tuvalu) است. شرکت‌های بزرگ رجیستری مثل Afilias به مراجع متولی نام‌های دامنه کشوری این کشورها مراجعه می‌کنند و با آن‌ها مشارکت می‌کنند. کشورها هم قواعد ثبت دامنه را به نحوی تغییر می‌دهند که امکان استفاده عمومی از آن‌ها فراهم شود. به این ترتیب استفاده از پسوند کشوری در مفاهیم دیگری فراهم می‌شود.
به هر حال در سال‌های 2000 و 2003 مواردی مثل .info و .aero و .museum اضافه شد. قرار بود این فرایند در سال 2008 هم تکرار شود. در سال‌های 2003 و 2004 با افزایش توجهات جهانی به IDN ها یا نام‌های دامنه بین‌المللی و غیر انگلیسی، آیکن هم تغییر جهت داد و اعلام علاقه‌مندی برای کار روی این مبحث کرد و IDN Working group را تشکیل داد که از آن زمان من هم عضو این کارگروه زیر مجموعه آیکن شدم. در حدود سال 2008 توانستند استانداردها و مسایل فنی را برای پذیرش IDN ها به طور کامل حل کنند. موضوع IDN ها موجب شد که فرایند پذیرش درخواست‌ها که قرار بود در سال 2008 آغاز شود، چند بار به تعویق بیفتد و تا سال 2011 بالاخره توانستند موضوع را نهایی کنند و gTLD Applicant Guidebook هم در نسخه ششم تصویب شد که تمامی جنبه های ارایه، پذیرش و ارزیابی درخواست (Application) پسوندهای جدید اینترنتی را در آن گنجاندند. به این ترتیب دور جدید پذیرش درخواست‌ها از دی ماه گذشته (11 ژانویه 2011) آغاز شد و به مدت 3 ماه قرار بود باز باشد که می‌شد 24 فروردین ماه سال 91. ما در مجموعه AGIT آمادگی را داشتیم و پسوندهایمان را انتخاب کرده بودیم. از نظر عملیاتی باید وارد مرحله تهیه اپلیکیشن می‌شدیم که به دلیل پیچیدگی‌هایی که داشت از مشاوران خارجی استفاده کردیم. بالاخره در آن بازه زمانی 3 ماهه تقریباً آماده بودیم. اما مشکلی برای آیکن پیش آمد و 15 ساعت مانده به پایان زمان، سایت را بست که مشکلاتش را حل کند. فکر می‌کنیم مشکل حمله بوده است، ولی آیکن مشکل را نقص فنی که منجر به دسترسی برخی کاربران به اطلاعات کاربران دیگر می‌شد، اعلام کرد. اگرچه چیزی که ما شاهدش بودیم افت سرعت بسیار شدید سایت بود؛ به طوری که عملاً امکان هیچ کاری نداشتیم.
در هر صورت شما، یعنی شرکت AGIT و دکتر ثبوتی پور به هم وصل شدید. این اتصال احتمالاً سخت بوده و حتماً راه‌های دیگری در ایران رفته‌اید. چون در داخل ایران کسی پیدا نشد که بخواهد سرمایه گذاری کند؟
ثبوتی پور: در واقع پیش از آشنایی با AGIT مدت‌ها در ایران دنبال سرمایه گذار می‌گشتم. حتی در تهران و یزد سمینارهایی برگزار کردیم. ولی متأسفانه به نتیجه نرسید.
چرا به نتیجه نرسید؟
ثبوتی پور: فکر می‌کنم ما به عنوان شرکت‌های ایرانی هنوز به این درک نرسیده‌ایم که فضای اینترنت می‌تواند برای سرمایه گذاری جذاب باشد. ضمن اینکه بازار ایران به سمت دلالی‌های زود بازده رفته و این موضوع روی سرمایه گذاری‌های بلند مدت سایه انداخته است. شاید نبود ثبات اقتصادی هم در به وجود آمدن این وضعیت موثر بوده است.
اما بی ثباتی اقتصادی نباید زیاد موثر باشد، چون این یک بیزینس بین‌المللی است و کمتر متأثر از شرایط اقتصادی داخلی خواهد بود.
عباس نیا: فکر می‌کنم یکی از دلایل، علاوه بر علاقه‌مندی به زودبازده بودن سرمایه گذاری، شرایطی است که به وجود آمده و باعث شده ایرانی‌ها نتوانند بیزینس بین‌المللی انجام دهند. ما در این خصوص به شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه فناوری اطلاعات ایران مراجعه کردیم و اعلام کردیم آماده جذب سرمایه گذار هستیم. البته امکان جذب سرمایه در آن سو خیلی زیاد است. ترک‌ها، روس‌ها و چینی‌ها آماده و مشتاقند که در کسب و کارهایی که آینده روشنی دارند سرمایه گذاری کنند. ولی ما خواستیم اول به دوستان خودمان مراجعه کنیم. دوست داشتیم ایرانی‌ها در این کسب و کار که خیلی هم به عرق ملی مذهبی ما بر می‌گردد، مشارکت کنند. اما متأسفانه ریسک سرمایه گذاری و مسایل تحریم باعث شد که شرکت‌های ایرانی جلو نیایند. ما هم نمی‌توانستیم ریسک را بپذیریم و این نام‌های دامنه با ارزش برای ایران را از دست بدهیم.
ثبوتی پور: البته مبهم بودن این کسب و کار هم موثر بود.
عباس نیا: دقیقاً. کسانی که مراجعه می‌کردیم می‌پرسیدند مثلاً از .halal چه به دست می‌آوریم. برایشان قابل لمس نبود. این چالش را ما در هیات مدیره خودمان هم داشتیم و تا این شناخت به وجود بیاید که این کسب و کار چه آینده ای خواهد داشت، مدت زمانی طول کشید. اما وقتی ما مجاب شدیم سرمایه گذار هم پیدا شد. اما ریسک‌ها را هم پذیرفتیم.
ریسک‌ها چه بود؟
عباس نیا: نگران بودیم که اگر کسی از کشورهای منطقه مواردی مثل .islam یا .halal را درخواست می‌کرد، شانس برنده شدن ما خیلی پایین می‌آمد. حتی در مواردی مثل .PersianGulf هم می‌ترسیدیم عرب‌ها بخواهند مقابله کنند و مثلاً نام مجعول خلیج فارس را ارایه دهند. در آن صورت با توجه به هزینه‌هایی که آن‌ها حاضر بودند انجام دهند، موقعیت برای پسوند PersianGulf خطرناک می‌شد.
شما هزینه‌هایی که کردید در صورت شکست از بین می‌رفت؟
ثبوتی پور: بخش عمده ای از آن از بین می‌رفت. بخشی از هزینه‌ها برای تهیه اپلیکیشن، تحقیقات، مشاور خارجی و برند سازی و امثال این از بین می‌رود. هزینه قابل بازگشت بخش‌هایی از هزینه ارزیابی است که به ازای هر پسوند 185 هزار دلار پرداخت شده است. مثلاً اگر در این مقطع زمانی ما اگر در مورد هر اپلیکیشن انصراف بدهیم، 80 درصد مبلغ 185 هزار دلار را به ما بر می‌گردانند. ولی هرچه جلو تر برویم، این میزان کمتر می‌شود.
تا همین الآن برای 8 پسوندی که درخواست داده‌اید، چقدر هزینه شده است؟
عباس نیا: بیش از 500 هزار دلار به ازای هر اپلیکیشن تا حالا هزینه کرده‌ایم.
شما در مجموع برای کدام پسوندها درخواست دادید؟
عباس نیا: پسوند های .islam، .Halal، .Shia، .Pars .PersianGulf، .TCI و .Nowruz را داریم. در حوزه پسوندهای غیر انگلیسی هم .همراه را درخواست داده‌ایم.
هر کدام از این پسوندها چه توجیهی داشت؟
عباس نیا: در سه مورد islam، halal و shia علاوه بر فرصت‌های کسب و کار، دغدغه های مذهبی هم داشته‌ایم. در مورد .Pars و .PersianGulf هم کاملاً نگاه مان به عرق میهنی بوده است. ضمن اینکه تاکید می‌کنم که ما یک شرکت خصوصی هستیم و برنامه کسب و کارمان را به نحوی تدوین کرده‌ایم که در همه پسوندهای مان فرصت و امکان درآمدزایی داریم. .Nowruz هم موقعیت منطقه ای مناسبی دارد و در 15 کشور ثبت ملی و یونسکو شده است.
ثبوتی پور: در مورد نحوه نوشتارNowruz بررسی‌های ما نشان داد که با وجود اینکه این کلمه در هر یک از ۱۵ کشور فوق نوشتار مختص خود را دارد، ولی ثبت روز جهانی نوروز در سازمان ملل با این نوشتار صورت گرفته است. لذا این نوشتار را انتخاب کردیم.
در مورد پارس چطور؟
عباس نیا: پارس مفهومی قدیمی‌تر و گسترده تر از ایران دارد و ما با این پسوند جامعه ای فراتر از ایران را مدنظر داریم. این مفهوم حتی تا پارسیان هند را در بر می‌گیرد.
جالب است بدانید که شهرداری فرانسه .Paris را درخواست کرده که با .Pars شباهت زیادی دارد و مدعی شده‌اند این شباهت زیاد است. حالا ما در این زمینه احتمالاً باید وارد دعوای حقوقی شویم.
ثبوتی پور: انتخاب کلمه پارس به نظر من یک انتخاب استراتژیک بود. این کلمه علاوه بر تک سیلابی، خوش آوا بودن و اصالت، این اهمیت را دارد که نام دقیق ایران قدیم است. ضمن اینکه پارس بازار گسترده ای در خود ایران خواهد داشت و پیش بینی می‌کنیم با سیاست‌هایی که در مورد .ir اعمال می‌شود، می‌تواند در کنار این پسوند رشد کند.
در مورد پارس می‌توان انتظار شکل گرفتن کسب و کار داشت. اما در مورد .PersianGulf چه؟ انتظار دارید تعداد زیادی سایت با این پسوند ثبت شود؟ کسی که این کار را می‌کند پول خرج می‌کند صرفاً برای عرق ملی. درست است؟
عباس نیا: سیاست فروش این TLD ها و بازارهای هدف آن متفاوت است. مثلاً در مورد پرشین گلف کسانی که می‌آیند پول بیشتری پرداخت می‌کنند، ولی دامنه استراتژیک‌تری را انتخاب می‌کنند و حرف‌های زیادی روی این دامنه می‌توانیم داشته باشیم. البته ما صرفه اقتصادی خیلی زیادی را روی این نام دامنه انتظار نمی‌کشیم. هدف مان بیشتر یک موضوع ملی میهنی و ثبت این کلمه برای همیشه در فضای مجازی بوده که یک موفقیت و پیروزی بزرگ برای ایرانی‌ها خواهد بود. حتی می‌توانم بگویم اثرش از دعواهای حقوقی که به صورت رسمی وارد آن می‌شویم، بیشتر است. به هر حال همه بیزینس ها که روی چند محصول کار می‌کنند، بعضی از این محصولات "گاو شیرده" (Cash Cow) آن‌هاست. نام دامنه .PersianGulf این موقعیت را برای ما ندارد. اما خب در کنار سایر درخواست‌های ما قرار می‌گیرد و به اصطلاح آب باریکه خود را خواهد داشت.
بحث‌هایی اخیراً مطرح شده که چرا یک شرکت از طرف ترکیه آمده و این درخواست‌ها را داده است.
عباس نیا: دوستانی که این شبهات را مطرح می‌کنند، باید اول تحقیق می‌کردند و می‌دیدند این شرکت مالکیتی صد درصد ایرانی دارد. به نظر من این بحث‌ها صرفاً جنجال آفرینی است. به هر حال اگر ما نمی‌آمدیم هیچ کس دیگری این نام‌های دامنه را درخواست نمی‌کرد و آن وقت این فرصت طلایی ممکن بود برای همیشه از دست ایرانی‌ها برود.
شاید انتظار داشتند که دولت ما وارد این فرایند می‌شد.
ثبوتی پور: اصلاً دور ثبت درخواست برای gTLDها، مربوط به دولت‌ها نیست. در این دور فقط بخش‌های خصوصی و عمومی وارد می‌شوند. دولت اصلاً حق ورود ندارد.
بخش خصوصی ایران هم که جلو نیامد.
ثبوتی پور: خود ما حداقل با 3 شرکت خیلی بزرگ ایرانی مذاکره کردیم.
اصلا اینکه ایرانی یا ترک باشد فرقی می‌کند؟
عباس نیا: الان دیگر اقتصاد جهانی شده و این بحث‌ها به این صورت مطرح نیست. به هر حال از ایران که کسی درخواست نداده. اگر از ترکیه یک شرکت با سهامداران ایرانی اقدام کرده، خب فرصت خوبی است. ما هم نشان داده‌ایم که کلاً تجاری رفتار نکرده ایم. حالا اگر یک شرکت آمریکایی یا اروپایی، یا حتی بدتر از آن اماراتی یا سعودی این کار را می‌کرد چه کار می‌کردیم؟
ما حمایت‌هایی که داریم از سازمان‌های جهانی جلب می‌کنیم برای مثلاً PersianGulf یک موفقیت بسیار بزرگ است. معنی‌اش صحه گذاشتن جهانی بر این نام است که ما ایرانی‌ها بر سر آن حساسیت داریم.
ثبوتی پور: یک نکته جالب این است که مثلاً اکثریت مردم نمی‌داند صاحب .info کجایی است. شرکت رجیستری این پسوند یک شرکت ایرلندی است. یا برای مثال مالک پسوند .tel یک ایرانی مقیم انگلستان است. اما چه کسی این را می‌داند؟ اصلاً چه اهمیتی دارد؟ مهم این است که این پسوند در اینترنت وجود دارد و صدها هزار سایت با این پسوندها در اینترنت موجود است.
در مورد .info موضوع کاملاً تجاری است. اما .PersianGulf مثلاً می‌تواند دغدغه های ملی میهنی را به دنبال داشته باشد.
عباس نیا: در این زمینه اتفاقاً مسوولان دولتی مشکلی ندارند و می‌دانند وقتی شرکت‌های داخلی به دلیل مسایل تحریم و سرمایه محدود، توان ثبت این پسوندها را ندارند. حالا هم که یک شرکت ترک با مالکیت ایرانی این کار را انجام داده است، دیگر مشکل کجاست؟ تاکید می‌کنم که ما ایرانی هستیم. نماینده ایران در کمیته مشورتی دولتی آیکن (GAC) که مرتبط‌ترین پست دولت با موضوع فعالیت ما محسوب می‌شود، در این زمینه موضع گیری منفی ندارد. این موضع گیری فقط در یک هفته نامه ایرانی دیده شده که نمی‌دانیم نیت یا دیدگاه پشت آن چیست.
شاید برخی نگران باشند که شما مثلاً این پسوندها را در اختیار بگیرید و آن‌ها را غیرفعال کنید.
عباس نیا: این اتفاق نمی‌افتد. اولاً به این دلیل که ما نگاه تجاری داریم و اصلاً آماده‌ایم اگر کسی می‌خواهد همین الآن در چارچوب قوانین آیکن پیش فروش کنیم. در ضمن خود آیکن در این زمینه تضمین‌هایی را می‌گیرد که این پسوندها حتماً فعال شود چون بخشی از سود آن به خود آیکن می‌رسد.
یعنی اگر شما یک TLD را در اختیار بگیرید و نفروشید چه اتفاقی می‌افتد؟
ثبوتی پور: در مورد برندها ممکن است این اتفاق بیفتد. آیکن تضامینی می‌گیرد که بر اساس بیزینس پلنی است که ما ارایه می‌دهیم. آنچه برای آیکن مهم است، این است که این بیزینس و پسوند شکست نخورد و حداقل 3 سال با سرمایه ای که از بلوکه کرده تضامین تأمین می‌شود، این پسوند زنده و فعال بمانند. از سوی دیگر هرچه در مدل کسب و کاری که ارایه می‌دهید، پیش بینی‌تان برای ثبت وب سایت روی یک پسوند کمتر باشد، تضامین بیشتری باید به آیکن بدهید. در مورد PersianGulf پولی که نزد آیکن بلوکه شده نزدیک به 15 برابر .islam است. معنی‌اش این است که آیکن کاری ندارد که ما چقدر می‌فروشیم، اما تاکید دارد بر زنده ماندن پسوندها. در ضمن قوانین آیکن در مورد نحوه مدیریت TLDها بسیار سخت‌گیرانه است و اصلاً تصور اینکه یک رجیستری دامنه ای را بلوکه نگه دارد (بجز در موارد برندها که باید به آیکن اعلام کرده باشد) محال است. باز هم تاکید می‌کنم که اگر ما درخواست نداده بوده‌ایم، اصلاً چنین پسوندهایی به وجود نمی‌آمد.
گفتید که عرب‌ها دارند سنگ اندازی می‌کنند. از چه طریقی این سنگ اندازی ها انجام می‌شود؟
ثبوتی پور: در فرایند ارزیابی که الآن دارد دنبال می‌شود، آیکن سه جریان برای شنیدن نظرات عمومی را در نظر گرفته است. اولی این است که به دولت‌ها از طریق کمیته GAC امکان داده که اگر نگرانی یا موضعی دارند، از طریق فرایندی به نام Early Warning یا هشدار اولیه مطرح کنند. یعنی نماینده هر دولتی به تنهایی یا با هماهنگی و همراهی کشورهای دیگر می‌تواند هشدار بدهد. این نظرات جنبه حقوقی ندارد و فقط به ارایه دهندگان درخواست یا Applicant ها اطلاع داده می‌شود تا بدانند در مورد پسوندی که درخواست داده‌اند، حساسیت وجود دارد. زمان ارایه Early Warning آغاز شده و احتمالاً تا سه ماه دیگر، بازخوردهای آن را به Applicant ها می‌دهند. البته ما تا حالا هشداری نگرفته‌ایم، اما احتمال می‌دهیم که خواهیم گرفت؛ به ویژه روی .PersianGulf مطمئناً کشورهای عربی دست به کار خواهند شد و گروهی هشدار می‌دهند. حتی احتمال می‌دهیم که در GAC دنبال اجماع هم برای هشدار باشند که البته احتمال موفقیتش کم است. اینجا ما از دولت ایران و نماینده جمهوری اسلامی ایران در GAC انتظار داریم وارد عمل شود و شیطنت کشورهای عربی را خنثی کند.
مثلاً چه حمایتی؟
ثبوتی پور: نماینده ایران هم می‌تواند به نحوی عمل کند که اعتراض عرب‌ها خیلی بالا نیاید، مثلاً کشورهای همسو با ایران می‌توانند حمایت کنند.
روش‌های دیگر به جز Early Warning چیست؟
ثبوتی پور: روش دیگر کامنت گذاری است که اتفاقاً عرب‌ها خیلی فعال شده‌اند و دارند برای ما کامنت‌های منفی می‌گذارند. البته در مورد پسوند PersianGulf اعتراض‌های آن‌ها عمدتاً مستند بر موقعیت جغرافیایی خلیج فارس است. ولی جالب است بدانید که بر اساس مستندات سازمان ملل که مورد ارجاع آیکن قرار می‌گیرد، خلیج فارس یک نام جغرافیایی محسوب نمی‌شود.
چرا نیست؟
ثبوتی پور: دلیل اش را نمی‌دانم اما به هر حال به نفع ما تمام شد. چون اگر خلیج فارس یک نام جغرافیایی محسوب می‌شد، آن وقت باید 60 درصد از دولت‌های منطقه به ما نامه حمایت می‌دادند و بدون حمایت آن‌ها ثبت پسوند اصلاً ممکن نبود.
یعنی الآن آیکن خلیج فارس را چه چیزی می‌داند؟
ثبوتی پور: در متن Applicant GuideBook اشاره شده که نام‌های جغرافیایی از نظر آیکن آن‌هایی است که در فهرست خاصی از سازمان ملل مورد اشاره قرار گرفته است. به این ترتیب از نظر آیکن PersianGulf یک اسم استاندارد است، بنابراین قاعده مربوط به نام‌های جغرافیایی در مورد آن اعمال نمی‌شود. اما به هر حال می‌دانیم که دولت‌های عرب تلاش خود را خواهند کرد و ما قطعاً با وکلایی که در این زمینه استخدام خواهیم کرد، در مراجع داوری با آن‌ها روبه رو خواهیم شد.
درباره روش کامنت گذاری بیشتر توضیح بدهید.
ثبوتی پور: در واقع هر شخص حقیقی و حقوقی می‌تواند با مراجعه و ثبت نام در آدرس https://gtldcomment.icann.org در مورد یک اپلیکیشن خاص کامنت مثبت یا منفی ثبت کند. البته در این کامنت‌ها باید قواعدی رعایت شود، مثلاً منطق داشته باشند و در آن‌ها رعایت ادب بشود. در صورت رعایت این قواعد، این کامنت‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند و در اختیار یکی از 6 پنل ارزیابی قرار داده می‌شود. این 6 پنل در موارد مختلف و تخصصی اپلیکیشن ها را بررسی می‌کنند و نظرشان را به آیکن اعلام می‌کنند.
دوره زمانی دریافت این کامنت‌ها تا چهارم مهرماه است.
در این زمینه ایرانی‌ها می‌توانند فعال شوند؟
عباس نیا: بله. این نیاز امروز ماست و ثبت نهایی دامنه های ما به شدت نیازمند حمایت ایرانی‌هاست. به خصوص در مورد دامنه‌های ملی و مذهبی.
و بالاخره روش سوم آیکن چیست؟
ثبوتی پور: روش آخر یک روش هزینه بر به نام objection است. آبجکشن یک فرایند حقوقی رسمی است که پس از طی شدن دوره کامنت گذاری آغاز می‌شود و هر فرد حقیقی و حقوقی می‌تواند با مراجعه به یکی از سه مرجع داوری مشخص شده و صرف هزینه دادرسی، شکایت خود را مطرح کند. این‌ها در کل سه جریانی است که پیش بینی می‌کنیم در هر سه جریان مطالب و مواردی علیه ما باشد. الآن کامنت‌ها را داریم می‌بینیم.
کامنت‌ها همه بر ضد شماست؟
ثبوتی پور: نه موافق هم داریم. اما جامعه عمومی ایرانی هنوز درگیر این ماجرا نشده و اطلاع ندارد وگرنه مطمئنیم که موافقان ما بسیار زیاد خواهند بود.
از کجا مطمئنید؟
ثبوتی پور: تجربه‌اش را داریم. در جریان کمپینی که برای حمایت از پسوند .persiangulf و .pars در شبکه های اجتماعی داشتیم، در مدت کوتاهی بیش از 45 هزار امضا جمع آوری کردیم که اتفاقاً بسیار به ما کمک کرد و همان را به عنوان مستند به آیکن ارایه کردیم.
گفتید که از ماهاتیر محمد نامه حمایت گرفته‌اید. آیا در ایران هم به دنبال گرفتن نامه‌های حمایت هستید؟ چه شخصیت‌هایی برای شما مهم است؟
عباس نیا: ما هر چقدر نامه حمایت از دولت‌ها و اشخاص شناخته شده، احزاب و سازمان‌های مردم نهاد بتوانیم بگیریم به ما کمک می‌کند. در ترکیه و روسیه و مالزی فعال هستیم و در ایران هم افراد، بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد مدنظر ما برای دریافت نامه های حمایت هستند.
مثلاً سازمان‌هایی مثل سازمان نظام صنفی رایانه‌ای می‌تواند در این زمینه کمک بکند؟ مذاکره‌ای کرده‌اید؟
عباس نیا: هنوز مراجعه نکرده ایم ولی در برنامه داریم مذاکراتی بکنیم. دوستانی که در سازمان هستند بسیار می‌توانند کمک کنند. چون هم خود سازمان و هم شرکت‌های عضو با توجه به موقعیتی که دارند می‌توانند اثرگذار باشند. حتی نشریه‌ها می‌توانند حمایت خوبی باشند. علاوه بر این‌ها، روزنامه نگاران، دانشگاه‌ها و استادان و امثال این‌ها در حوزه های علمی، اصناف و حوزه های فرهنگی می‌توانند کمک کنند.
ثبوتی پور: تعدادی از پسوندهایی که ما درخواست داده‌ایم، مثل .islam، .shia، .pars کاملاً مبتنی بر جوامع خاص (Community based) هستند و برای آیکن مهم است که این پسوندها حمایت جوامع مدنظرشان را داشته باشند. مثلاً در مورد islam شخصیت‌های اسلامی و جوامع اسلامی حمایتشان مهم است و آیکن در ارزیابی آن‌ها را مدنظر قرار می‌دهد.
